کد مطلب:20794 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:13

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چه كارهايي از سوي خداوند، براي مؤمنان حرام شده است؟

خداوند متعال هر كردار يا گفتاري را كه براي انسان زيان داشته نهي فرموده است، چون خدا آفريننده است و هرآفرينندهاي به سود و زيان، خير و شرِ آفريدة خود آگاه است. هر چيزي كه به روح يا جسم ما زيان برساند، اسلام آن را نهي كرده، كارهايي كه بندگان مؤمن خدا نبايد انجام دهند، فراوانند. تنها زبان كه عضوي از بدن است ـ به گفتة غزالي، يكي از دانشمندان اهل سنّت ـ بيست و يك نوع گناه از او سر ميزند. بزرگترين گناه شرك است كه لقمان حكيم به پسرش اين چنين سفارش ميكند: يَـَبُنَيَّ لاَتُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُـلْمٌ عَظِيم;(لقمان،13) پسرم! هرگز براي خدا شريك قرار مده، همانا شرك ستم بزرگي است. گناهان برخي كبيره (بزرگ) و بعضي صغيره (كوچك) هستند. بعضي محققان معتقدند كه همه نواهي، بزرگ هستند و هيچ گناهي كوچك نيست، زيرا گناه هر چند كوچك باشد، چون نافرماني خدا است، بزرگ است. در قرآن مجيد اموري كه خدا مؤمنان را از آن نهي فرموده; با واژههاي گوناگوني بيان شده كه مهمترين آنها عبارتاند از: ذنب: دنباله; معصيت سرپيچي و خروج از فرمان خدا; اثم: سستي و كندي; سيّئه: كار قبيح و زشت; جُرم: جدا شدن از حقيقت و سعادت; حرام: ممنوع بودن; خطيئه: گناه غير عمدي يا گناه بزرگ; فسق: خروج از فرمان خدا; فساد: خروج از حدّ اعتدال; فجور: پاره شدن پرده حيا; منكر: كار زشت و ناآشنا; فاحشه: گفتار يا كردار زشتي كه خيلي ننگين است; وِزر: سنگيني و بار گناه حمل كردن; شر: هر نوع زشتي كه مردم از آن نفرت دارند; لَمَم شئ اندك، گناه كوچك. هر يك از اين واژهها در قرآن استعمال شده و بعضي از آنها بارها در آيات مختلف آمده كه خداوند متعال مؤمنان را از ارتكاب هر نوع عمل يا سخني كه يكي از آثار بر آنها مترتب ميشود، نهي كرده است. از آية نود سورة نحل ميتوان يك معيار كلي براي آن چه بر مؤمن حرام شده به دست آورد: إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاْ ?ًِحْسَـَنِ وَ إِيتَآيسًِ ذِي الْقُرْبَيَ وَ يَنْهَيَ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْي; خداوند فرمان به عدل، و احسان و بخشش به نزديكان ميدهد، و از فحشا و منكر و ظلم و ستم نهي ميكند. به هر گناهي كه بسيار زشت باشد، فحشأ ميگويند(قاموس قرآن، سيدعلياكبرقريشي، ج 5 ، ص 153، نشر دارالكتب اسلاميه.) منكر به كاري ميگويند كه عقل سليم آن را ناپسند ميداند.( همان، ج 7، ص 110.) به طلب همراه با تجاوز از حد ـ هر گونه تجاوز از حق ـ بغي گفته ميشود.( همان، ج 1، ص 207.) فخررازي ميگويد: سرچشمه انحرافات سه قوه است: شهوت، غضب و نيروي وهمي شيطاني. قوة شهواني، انسان را به لذت هر چه بيشتر دعوت كرده در فحشا و زشتيها غرق مينمايد. قوّة غضب، انسان را به انجام منكرات و آزار مردم واميدارد; امّا قوّه وهمي شيطاني، حس برتريطلبي و رياست خواهي، انحصارجويي و تجاوز به حقوق ديگران را در انسان زنده ميكند و او را به اين اعمال واميدارد.( تفسيرالكبير، فخررازي، ج 20، ص 104، به نقل از تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي، ج 11، ص 370.) بنابراين، همة كارها و گفتاري كه خداوند بندگان خود را از آنها نهي كرد. در اين سه كلمه (فحشا و منكر و بغي) گنجانده ميشود و به گفتة فخررازي، اگر انسان قوة شهوت، غضب و وهم را كنترل كرده و مانع طغيان آنها شود، ميتواند از همة اموري كه خداوند نهي كرده، خود را حفظ كند.